انواع واریزه ها

واریزه ها

دانلود


علل واریزه

زمین لغزش

حرکت و جابجایی بخشی از مواد دامنه در امتداد یک سطح گسیختگی مشخص را «لغزش» می نامیم. در لغزشهای دامنه ای تغییر شکل از نوع «برش ساده» است. لغزش انواع مختلف داشته و در هر نوع مصالحی می تواند ایجاد شود. ویژگیهای توده متحرک و شکل سطح گسیختگی معمولا به عنوان عوامل طبقه بندی لغزشها بکار گرفته می شوند.

انواع لغزشهای دامنه ای

الف) لغزش انتقالی یا ساده

در لغزش انتقالی ، توده ای از مواد به روی یک سطح کم و بیش مسطوی به سمت پایین دامنه می لغزند. شرایط زمین شناسی و در راس آن وجود ناپیوستگیهای ساختی دارای جهتیابی مناسب ، از جمله عوامل ایجاد یک لغزش انتقالی است.

ب) لغزش دایره ای یا چرخشی

لغزش دایره ای یا چرخشی عمدتا در دامنه های خاکی و خرده سنگی طبیعی و مصنوعی و به مقدار کمتر در دامنه هایی که از سنگ خرد شده یا ضعیف و هوازده ساخته شده اند، دیده می شود. در این حالت گسیختگی در راستای سطوحی منحنی و قاشقی شکل ، که حداکثر تنش برشی را تحمل می کنند، صورت می گیرد. برای ایجاد یک لغزش دایره ای معمولا نیاز به شرایط زمین شناسی ویژه و گسستگیهای ساختی نیست.

ج) لغزش مسطوی در سنگ

این نوع لغزش انواع مختلفی دارد. از آن جمله است لغزش یک یا چند واحد سنگی در امتداد یک یا چند سطح مسطوی ، سر خوردن یک قطعه کوچک یا ورقه ای از سنگ به روی دامنه ، لغزش توده عظیمی از سنگ و سرانجام لغزش گوه ای در امتداد فصل مشترک دو صفحه متقاطع.

در این نوع لغزش توده ای قاشقی شکل از سنگ ، بر اثر لغزش در امتداد سطحی استوانه ای ، گسیخته می شود. ایجاد ترکهایی در راس بخش ناپایدار و برآمدگیهایی در پاشنه آن نشانه های حرکات آغازین اند. پس از گسیختگی نیز معمولا پرتگاهی در بالای دامنه و به هم ریختگیهایی در پایین آن متساعد می شود. افزایش شیب دامنه ، هوازدگی و نیروهای آب نشستی از دلایل اصلی این نوع لغزشند.

لغزش چرخشی در سنگهای سخت یکپارچه دیده نمی شود. در مقابل درستیهای دریایی و دیگر سنگهای نرم ، همچنین در سنگهای رسوبی لایه لایه به شدت درزدار و دارای لایه های ضعیف ، فراوان ایجاد می شود. شیب طبیعی شیلهای دریایی متورم شونده و به شدت ترکدار ، کم و پایدارسازی آنها معمولا مشکل است. این نوع گسیختگیها معمولا پیشرونده و وسیع اند.

لغزش چرخشی در خاک

رایجترین نوع لغزش در خاک ، حرکت چرخشی یک یا چند قطعه از آن در امتداد سطوح استوانه ای است.

● شرایط مناسب برای لغزش مسطوی

۱) سنگهای لایه لایه رسوبی که شیبشان به سمت خارج دامنه و مقدار آن مساوی یا کمتر از شیب دامنه است.

۲) گسل ها ، درزها و فولیاسیونهایی که سطوح ضعیف ممتدی را ساخته و سطح دامنه را قطع می کنند.

۳) درزهای متقاطع که گسیختگیهای گوه ای را می سازند.

۴) سنگ سخت و درزدار که سر خوردن قطعات سنگ را به همراه دارد.

۵) پوسته پوسته شدن در توده های گرانیتی که سرخوردن ورقه هایی از سنگ را باعث می شود.

چ) لغزش چرخشی در سنگ

علل اصلی لغزش چرخشی در خاک

● نیروهای آب نشستی

▪ افزایش شیب دامنه

▪ ساختهای قبلی باقیمانده در خاک برجا

لغزشهای چرخشی از ویژگیهای رسوبات نسبتا صخیم خاک چسبنده و بدون سطوح ضعیف است. عمق سطح گسیختگی وابسته به شرایط زمین شناسی است. لغزشهای عمیق در زمینهای رسی و لغزشهای کم عمق در واریزه ها انجام می شود. نشانه های اولیه این نوع لغزش ، ترکهای کششی در راس و برجستگیهای در قاعده دامنه است.

● گسترش جانبی و گسیختگی متوالی

نوعی گسیختگی صفحه ای است که سنگ و خاک دیده می شود. در اینجا مواد در امتداد یک سطح ضعیف بطور جانبی تحت تنش قرار گرفته و متوالیا بصورت قطعاتی می شکنند. علل اصلی این نوع لغزش عبارت است از نیروهای آب نشستی و افزایش شیب و ارتفاع دامنه. این نوع گسیختگی را معمولا نمی توان با روشهای ریاضی پیش بینی کرد. زیرا از قبل نمی توان محل تشکیل اولین ترک و در نتیجه اولین قطعه را مشخص کرد. با این حال ، چون در انواع خاصی از سنگ و خاک ایجاد می شود، تشخیص حالات ناپایدار بالقوه امکان پذیر است. گسترش جانبی معمولا به تدریج توسعه یافته و می تواند حجم زیادی داشته باشد.

این نوع گسیختگی در دره رودها رایج است و بطور مشخصی در رسهای سخت شکاف دار ، شیلهای رسی و لایه های افقی یا کم شیب ، که حاوی مناطق ضعیف ممتدی هستند، دیده می شود. واریزه هایی که به روی خاک برجا یا سنگ دارای شیب ملائم قرار گرفته اند، متوالیا بصورت گسترش جانبی گسیخته می شوند. نشانه این نوع گسیختگی در مراحل آغازین ترکهای کششی است، البته در برخی شرایط مثل بارگذاری ناشی از زمین لرزه ، ممکن است ناگهانی باشد. در خلال گسترش پیشرونده ، ترکهای کششی بار شده و پرتگاههایی ایجاد می شود. گسیختگی نهایی ممکن است تا سالها اتفاق نیافتد.

لغزش واریزه

این نوع لغزش به حرکت توده ای از خاک ، یا خاک و قطعات سنگ که بطور یکجا یا در واحدهای جداگانه در روی یک سطح مسطوی پرشیب می لغزند، اطلاق می شود. این لغزش اغلب حالت پیشرونده داشته و ممکن است به بهمن یا جریان منتهی شود. علل اصلی لغزش واریزه ای عبارتست از افزایش نیروی آب نشستی و شیب دامنه. این نوع لغزش در جاهایی که واریزه ها یا خاک برجا به روی سطح شیبدار و نسبتا کم عمق سنگی قرار گرفته باشد، ایجاد می شود. آغاز حرکت در این نوع لغزش هم با ترکهای کششی مشخص می شود.

................................................................................................................................................

زمین لغزش      

 

حرکت و جابجایی بخشی از مواد دامنه در امتداد یک سطح گسیختگی مشخص را «لغزش» مینامیم. در لغزشهای دامنهای تغییر شکل از نوع «برش ساده» است. لغزش انواع مختلف داشته و در هر نوع مصالحی میتواند ایجاد شود. ویژگیهای توده متحرک و شکل سطح گسیختگی معمولا به عنوان عوامل طبقه بندی لغزشها بکار گرفته میشوند.

انواع لغزشهای دامنهای

لغزش انتقالی یا ساده

در لغزش انتقالی ، تودهای از مواد به روی یک سطح کم و بیش مسطوی به سمت پایین دامنه میلغزند. شرایط زمین شناسی و در راس آن وجود ناپیوستگیهای ساختی دارای جهتیابی مناسب ، از جمله عوامل ایجاد یک لغزش انتقالی است.

       

 زمین لغزش

لغزش دایرهای یا چرخشی

لغزش دایرهای یا چرخشی عمدتا در دامنههای خاکی و خرده سنگی طبیعی و مصنوعی و به مقدار کمتر در دامنههایی که از سنگ خرد شده یا ضعیف و هوازده ساخته شدهاند، دیده می شود. در این حالت گسیختگی در راستای سطوحی منحنی و قاشقی شکل ، که حداکثر تنش برشی را تحمل می کنند، صورت میگیرد. برای ایجاد یک لغزش دایرهای معمولا نیاز به شرایط زمین شناسی ویژه و گسستگیهای ساختی نیست.

لغزش مسطوی در سنگ

این نوع لغزش انواع مختلفی دارد. از آن جمله است لغزش یک یا چند واحد سنگی در امتداد یک یا چند سطح مسطوی ، سر خوردن یک قطعه کوچک یا ورقهای از سنگ به روی دامنه ، لغزش توده عظیمی از سنگ و سرانجام لغزش گوهای در امتداد فصل مشترک دو صفحه متقاطع.

شرایط مناسب برای لغزش مسطوی

سنگهای لایهلایه رسوبی که شیبشان به سمت خارج دامنه و مقدار آن مساوی یا کمتر از شیب دامنه است.

گسلها ، درزها و فولیاسیونهایی که سطوح ضعیف ممتدی را ساخته و سطح دامنه را قطع میکنند.

درزهای متقاطع که گسیختگیهای گوهای را میسازند.

سنگ سخت و درزدار که سر خوردن قطعات سنگ را به همراه دارد.

پوسته پوسته شدن در تودههای گرانیتی که سرخوردن ورقههایی از سنگ را باعث میشود.

 

لغزش چرخشی در سنگ

 

در این نوع لغزش تودهای قاشقی شکل از سنگ ، بر اثر لغزش در امتداد سطحی استوانهای ، گسیخته میشود. ایجاد ترکهایی در راس بخش ناپایدار و برآمدگیهایی در پاشنه آن نشانههای حرکات آغازیناند. پس از گسیختگی نیز معمولا پرتگاهی در بالای دامنه و به هم ریختگیهایی در پایین آن متساعد میشود. افزایش شیب دامنه ، هوازدگی و نیروهای آب نشستی از دلایل اصلی این نوع لغزشند.

 

لغزش چرخشی در سنگهای سخت یکپارچه دیده نمیشود. در مقابل درستیهای دریایی و دیگر سنگهای نرم ، همچنین در سنگهای رسوبی لایهلایه به شدت درزدار و دارای لایههای ضعیف ، فراوان ایجاد می شود. شیب طبیعی شیلهای دریایی متورم شونده و به شدت ترکدار ، کم و پایدارسازی آنها معمولا مشکل است. این نوع گسیختگیها معمولا پیشرونده و وسیع اند.

       

 

لغزش چرخشی در خاک : رایجترین نوع لغزش در خاک ، حرکت چرخشی یک یا چند قطعه از آن در امتداد سطوح استوانهای است.

علل اصلی لغزش چرخشی در خاک

نیروهای آب نشستی

افزایش شیب دامنه

ساختهای قبلی باقیمانده در خاک برجا

 

لغزشهای چرخشی از ویژگیهای رسوبات نسبتا صخیم خاک چسبنده و بدون سطوح ضعیف است. عمق سطح گسیختگی وابسته به شرایط زمین شناسی است. لغزشهای عمیق در زمینهای رسی و لغزشهای کم عمق در واریزهها انجام میشود. نشانههای اولیه این نوع لغزش ، ترکهای کششی در راس و برجستگیهای در قاعده دامنه است.

گسترش جانبی و گسیختگی متوالی

نوعی گسیختگی صفحهای است که سنگ و خاک دیده میشود. در اینجا مواد در امتداد یک سطح ضعیف بطور جانبی تحت تنش قرار گرفته و متوالیا بصورت قطعاتی میشکنند. علل اصلی این نوع لغزش عبارت است از نیروهای آب نشستی و افزایش شیب و ارتفاع دامنه. این نوع گسیختگی را معمولا نمیتوان با روشهای ریاضی پیش بینی کرد. زیرا از قبل نمیتوان محل تشکیل اولین ترک و در نتیجه اولین قطعه را مشخص کرد. با این حال ، چون در انواع خاصی از سنگ و خاک ایجاد میشود، تشخیص حالات ناپایدار بالقوه امکان پذیر است. گسترش جانبی معمولا به تدریج توسعه یافته و میتواند حجم زیادی داشته باشد.

 

این نوع گسیختگی در دره رودها رایج است و بطور مشخصی در رسهای سخت شکافدار ، شیلهای رسی و لایههای افقی یا کم شیب ، که حاوی مناطق ضعیف ممتدی هستند، دیده میشود. واریزههایی که به روی خاک برجا یا سنگ دارای شیب ملائم قرار گرفتهاند، متوالیا بصورت گسترش جانبی گسیخته میشوند. نشانه این نوع گسیختگی در مراحل آغازین ترکهای کششی است، البته در برخی شرایط مثل بارگذاری ناشی از زمین لرزه ، ممکن است ناگهانی باشد. در خلال گسترش پیشرونده ، ترکهای کششی بار شده و پرتگاههایی ایجاد میشود. گسیختگی نهایی ممکن است تا سالها اتفاق نیافتد.

 

لغزش واریزه

 

این نوع لغزش به حرکت تودهای از خاک ، یا خاک و قطعات سنگ که بطور یکجا یا در واحدهای جداگانه در روی یک سطح مسطوی پرشیب میلغزند، اطلاق میشود. این لغزش اغلب حالت پیشرونده داشته و ممکن است به بهمن یا جریان منتهی شود. علل اصلی لغزش واریزهای عبارتست از افزایش نیروی آب نشستی و شیب دامنه. این نوع لغزش در جاهایی که واریزهها یا خاک برجا به روی سطح شیبدار و نسبتا کم عمق سنگی قرار گرفته باشد، ایجاد میشود. آغاز حرکت در این نوع لغزش هم با ترکهای کششی مشخص میشود.

 

 

 

 

 

جریان های واریزه (Debris Flow)به شدت خطرناک اند. آنها می توانند خیلی سریع، فواصل طولانی را طی کرده و دره ها را کاملا پر کنند.

 

تعریف جریان واریزه

جریان واریزه یک توده متحرک از گل روان، ماسه، خاک، سنگ و آب است که تحت تاثیر جاذبه و نیروی ثقل به پایین سطح شیب دار حرکت می کند.به عبارت صحیح در یک جریان واریزه، مواد متحرک باید روان و مستعد جریان یافتن باشند و حداقل 50 درصد مواد باید قطعاتی به اندازه ماسه و یا بزرگ تر باشند.

برخی از جریان های واریزه ای بسیار سریع هستند و این جریان ها هستند که بسیار مورد توجه اند.در مناطقی که شیب ها بسیار تند هستند سرعت جریان ها می تواند تا 160 کیلومتر در ساعت برسد. به هر حال، بسیاری از جریان های واریزه ای بسیار آهسته هستند و بر روی شیب ها با سرعت 30 تا 60 سانتی متر در سال به پایین می خزند.

مناطق سر چشمه جریان واریزه اغلب با آبراهه های پرشیب وابستگی دارند، و نهشته های جریان واریزه ای معمولا در مخروط افکنه های واریزه ای مصب این آبراهه ها یافت می شوند.

 

مخاطرات جریان واریزه ای

سرعت و حجم جریان های واریزه ای آنها را بسیار خطرناک می سازند. همه ساله، در دنیا، افراد زیادی بوسیله ی جریان های واریزه ای کشته می شوند. این فاجعه می تواند با شناخت مناطق مستعد ایجاد جریان واریزه، آموزش مردمی که در آن مناطق زندگی می کنند، نظارت کردن بر آنها، محدود کردن توسعه ی مناطق مستعد، و اجرای برنامه های کاهش بار جریان های واریزه ای کنترل شود.

شرایط مورد نیاز برای ایجاد یک جریان واریزه:

مناطق مستعد برای یک جریان واریزه ای باید دارای شرایط زیر باشند:

-          یک شیب بسیار تند

-          ذخیره ی فراوانی از واریزه های سست و غیر چسبنده

-          منبع رطوبت فراوان

-          فقدان پوشش گیاهی

شناخت مناطقی که جریان های واریزه ای قبلا در آنها اتفاق افتاده اند و یا شرایط ذکر شده ی بالا در آنها وجود دارد، اولین مرحله از یک برنامه ی کاهش خطرات یک جریان واریزه است.

 

جریان واریزه، زمین لغزش و روانه گل

جریان های واریزه ای با زمین لغزش ها تفاوت دارند زیرا آنها از قطعات سست و غیر چسبنده تشکیل شده اند که آزادانه درون جریان جابجا می شوند در حالیکه یک لغزش شامل بلوک یکپارچه و چسبنده ای از مواد است که بر روی یک سطح گسیختگی می لغزند.

یک جریان گل متشکل از گل و آب است، در حالیکه جریان واریزه قطعات درشت تری به همراه دارد. حداقل 50 درصد جریان واریزه از قطعاتی در اندازه ماسه و بزرگ تر تشکیل شده است.

 

 

 

                       .....................................................................................

 

 

گسلها ، درزه ها و زمین لغزش

 

 

 

برای تعریف گسلها، از مشخصات هندسی آنها، یعنی موقعیت قرارگیری آنها در یک فضای سه بعدی، استفاده می شود که عمده ترین این مشخصات هندسی راستا و شیب می باشند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گسلها ، درزه ها و زمین لغزش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برای تعریف گسلها، از مشخصات هندسی آنها، یعنی موقعیت قرارگیری آنها در یک فضای سه بعدی، استفاده می شود که عمده ترین این مشخصات هندسی راستا و شیب می باشند. شناخت این پارامترها در سطح، زمین شناسان را قادر می سازد تا ساختار سنگها و گسلها را در زیر زمین و قسمتهای دور از دیدشان، پیش بینی نمایند.

راستا: جهت و راستای خط تلاقی صفحه گسل با افق تحت عنوان راستا شناخته می شود. راستا معمولا بصورت زاویه ای با شمال مشخص می گردد. برای مثال عبارت N۲۰E نشان می دهد که راستای گسل ۲۰ درجه به سمت شرق نسبت به جهت شمال متمایل است.

شیب: عبارتست از شیب سطح یک توده سنگی یا صفحه گسل، نسبت به صفحه افق. شیب شامل زاویه انحراف و نیز جهت آن میباشد. جهت متصور شدن شیب یک گسل، بخاطر سپاری این نکته است که آب همیشه در صفحه موازی با شیب گسل به سمت پایین جاری خواهد شد ...

گسل ها (Faults)

گسلها شکستگیهایی در پوسته زمین هستند که در طول آنها تغییر شکلهای قابل توجهی ایجاد شده است. گاهی اوقات گسلهای کوچک در ترانشه های جاده، جائی که لایه های رسوبی چند متر جابجا شده اند، قابل تشخیص هستند. گسلهایی در این مقیاس و اندازه معمولا بصورت تک گسیختگی جدا اتفاق می افتد. در مقابل گسلهای بزرگ، شامل چندین صفحه گسل درگیر می باشند. این منطقه های گسله، می توانند چندین کیلومتر پهنا داشته باشند و معمولا از روی عکسهای هوایی راحتتر قابل تشخیص هستند تا سطح زمین.

در واقع حضور گسل در یک منطقه نشان می دهد که در یک زمان گذشته، در طول آن جابجایی رخ داده است. این جابجایی ها می توانسته یا بصورت جابجائی آرام باشد که هیچ گونه لرزشی در زمین ایجاد نمی کند و یا اینکه بصورت ناگهانی اتفاق بیفتد که جابجایی های ناگهانی در طول گسلها عامل ایجاد اغلب زلزله ها می باشد. بیشتر گسلها غیر فعال هستند، و باقیمانده ای از تغییر شکلهای گذشته می باشند. در امتداد گسلهای فعال، حین جابجائی فرسایشی دو قطعه پوسته ای در کنار هم، سنگها شکسته و فشرده می شوند. در سطح صفحات گسلی، سنگها بشدت صیقلی و شیاردار می شوند. این سطوح صیقلی و شیاردار به زمین شناسان در شناخت جهت آخرین جابجایی ایجادشده در طول گسل کمک می کند. که زمین شناسان بر اساس جهت حرکت گسلها، آنها را به انواع مختلفی تقسیم بندی می کنند که در قسمت انواع گسلها به این تقسیم بندی می پردازیم.

مشخصات گسلها:

برای تعریف گسلها، از مشخصات هندسی آنها، یعنی موقعیت قرارگیری آنها در یک فضای سه بعدی، استفاده می شود که عمده ترین این مشخصات هندسی راستا و شیب می باشند. شناخت این پارامترها در سطح، زمین شناسان را قادر می سازد تا ساختار سنگها و گسلها را در زیر زمین و قسمتهای دور از دیدشان، پیش بینی نمایند.

راستا: جهت و راستای خط تلاقی صفحه گسل با افق تحت عنوان راستا شناخته می شود. راستا معمولا بصورت زاویه ای با شمال مشخص می گردد. برای مثال عبارت N۲۰E نشان می دهد که راستای گسل ۲۰ درجه به سمت شرق نسبت به جهت شمال متمایل است.

شیب: عبارتست از شیب سطح یک توده سنگی یا صفحه گسل، نسبت به صفحه افق. شیب شامل زاویه انحراف و نیز جهت آن میباشد. جهت متصور شدن شیب یک گسل، بخاطر سپاری این نکته است که آب همیشه در صفحه موازی با شیب گسل به سمت پایین جاری خواهد شد.

برای نمایش گسلها بر روی نقشه های زمین شناسی، بدین ترتیب عمل می شود که با یک خط راستای گسل را نشان میدهند و با یک خط کوتاهتر و عمود بر خط قبلی، جهت شیب را مشخص کرده و درجه شیب را در کنار آن مینویسند.

انواع گسلها:

تقسیم بندی گسلها فقط بر اساس هندسه و جهت جابجائی نسبی ایجاد شده در آنها صورت می پذیرد. گسلهای راستا لغز و گسلهای شیب لغز دو تقسیم بندی کلی گسلها میباشند که در زیر تعاریف مربوط به آنها آورده می شود.

گسلهای امتداد لغز (strike slip fault)

گسل هایی که امتداد اصلی لغزش در امتداد راستای گسل باشد، گسل امتداد لغز نامیده میشوند. بر اساس جهت حرکت در امتداد راستای گسل، گسلهای چپ گرد و یا راست گرد را میتوان تشخیص داد. نحوه تشخیص بدین ترتیب است که اگر در یک سمت از گسل بایستیم و حرکت سمت دیگر را نظاره نماییم، اگر حرکت آن از سمت چپ به راست باشد، گسل راست گرد و در حالت برعکس چپ گرد خواهد بود. بعنوان مثال شکل زیر یک گسل امتداد لغز راست گرد را نشان میدهد.

گسلهای شیب لغز (Dip slip Fault)

گسل هایی که امتداد اصلی لغزش موازی جهت شیب گسل باشد، گسلهای شیب لغز نامیده می شوند. گسلهای شیب لغز نرمال و معکوس بر اساس جهت حرکت دو قطعه نسبت به هم تعریف میشوند. در صورتی که نیروی وارده فشاری بوده و دو قطعه را به هم نزدیک کند، گسل شیب لغز معکوس و در صورت دو شدن دو قطعه از هم گسل شیب لغز نرمال نامیده می شود.

بر اساس حرکتهای قائم دو قطعه نسبت به هم، فرا دیواره و فرو دیواره قابل تشخیص است. در زبان انگلیسی به فرا دیواره Hanging wall ( دیواره آوریز ) و به فرو دیواره Footwall اطلاق می شود. دلیل این نامگذاری برمیگردد به معدنکارانی که در معادن زیر زمینی کار میکردند. چون غالبا معادن در محل تقاطع دو قطعه قرار دارند، فرا دیواره سقف معادن را تشکیل میدهد که محل آویزان کردن چراغها در داخل معادن بود (Hanging wall) و فرو دیواره کف معدن یا محلی که پا بر روی آن قرار میگیرد است که به آن Footwall اطلاق می شود. در زبان فارسی از دو اصطلاح فرا دیواره و فرو دیواره برای نامگذاری استفاده می شود.

در عمل لغزش گسل، ترکیبی از شیب لغز و راستا لغز می باشد که گسل مایل نامیده می شود. در شکل زیر تمام حالتهای ممکن به نمایش گذاشته شده است.

درزه ها (Joints)

درزه ها عبارت از شکستگی هایی است که غالبا در سنگ مشاهده می شود. مهمترین مشخصه درزه ها این است که در این نوع شکستگی ها ، حرکت نسبی به موازات صفحه شکستگی وجود ندارد و در صورتی که در این سطح حرکتی وجود داشته باشد، شکستگی حاصله را گسل می نامند. بایستی توجه داشت که در بسیاری موارد ممکن است سنگهای موجود در دو طرف سطح شکستگی در امتداد عمود بر این سطح حرکت کنند.

در بعضی موارد ممکن است این حرکت به چندین سانتیمتر برسد. ابعاد درزه ها از چند سانتیمتر تا چندین صد متر تغییر می کند. سطح درزه در بسیاری موارد یک سطح مستوی است اما ممکن است در بعضی حالات ، به صورت یک سطح غیر مستوی باشد. در غالب موارد ، سطح درزه محدود و در حقیقت به حالت بسته است، اما در مراحل بعد، در اثر هوازدگی ، ممکن است درزه گسترش یافته و در سطح برسد و به صورت یک درزه باز در آید.

طبقه بندی درزه ها:

درزه ها را از نظرهای گوناگون طبقه بندی می کنند، که در زیر به شرح آنها می پردازیم :

تقسیم بندی هندسی :

در این تقسیم بندی درزه ها بر اساس وضعیت درزه نسبت به امتداد لایه بندی سنگهای مجاور طبقه بندی می شوند. در این تقسیم بندی انواع درزه های زیر را می توان تشخیص داد:

درزه امتدادی: درزه امتدادی نوعی از درزه است که امتداد آن موازی یا تقریبا موازی امتداد لایه بندی طبقات اطراف است.

درزه شیبی: درزه شیبی درزه ای است که امتداد آن موازی یا تقریبا موازی خط بزرگتری شیب سطح لایه بندی طبقات اطراف است.

درزه طبقه ای: اگر سطح درزه موازی سطح لایه بندی سنگها باشد درزه طبقه ای نام دارد.

درزه مایل: اگر امتداد درزه نسبت به امتداد یا خط بزرگترین شیب سطح لایه بندی سنگهای اطراف بر حالت غیر مشخص باشد، به این نام خوانده می شود.

تقسیم بندی جغرافیایی درزه ها :

در بعضی موارد درزه ها را بر مبنای وضعیت امتداد درزه نسبت به امتداد شمال تقسیم بندی می کنند. مثلا اگر امتداد درزه شمالی جنوبی باشد، به نام درزه شمالی جنوبی و در حالتی که امتداد آن شمال غربی ـ جنوب شرقی باشد به همین نام خوانده می شود.

تقسیم بندی بر اساس وضعیت درزه ها نسبت به هم :

در این تقسیم بندی وضعیت درزه ها نسبت به هم مورد مطالعه قرار می گیرد و بر اساس آن می توان انواع درزه های زیر را تشخیص داد:

درزه های منظم : اگر درزه های یک منطقه با هم موازی یا تقریبا موازی باشند، به نام درزه های منظم خوانده می شوند. معمولا امتداد مشترک این درزه ها امتداد محور چین خوردگی اصلی ناحیه و یا امتداد گسلهای اصلی می باشد.

درزه های نامنظم : این درزه ها وضعیت مشخصی ندارند و بطور نامنظم پراکنده اند.

تقسیم بندی زایشی درزه ها:

بر اساس مکانیسم ایجاد و توسعه درزه در سنگها آنها را به انواع ، درزه های کششی ، درزه های برشی ، درزه های ستونی و درزه های رهایی و غیر تفکیک می کنند. همچنین درزه ها را بر اساس عوامل به وجود آورنده آنها به انواع ناشی از عملکرد فرآیند های تکتونیکی و انواع ناشی از عوامل غیرتکتونیکی تقسیم می شوند.

عوامل به وجود آورنده درزه ها:

عوامل به وجود آورنده درزه ها را بطور کلی به دو گروه عوامل تکتونیکی و عوامل غیرتکتونیکی تقسیم می کنند:

عوامل تکتونیکی ایجاد درزه ها :

پس از اینکه سنگ تحت تاثیر تنش قرار گرفت، ابتدا در آن تغییر شکل الاستیک ایجاد می شود و پس از آن می شکند (در حالت معمولی سنگهای حالت شکننده دارند) ، ولی تحت فشارهای محصور کننده و حرارت بالا ، بسیاری از سنگها پس از مرحله الاستیک وارد مرحله تغییر شکل پلاستیک می شوند و نهایتا در این شرایط سنگ خواهد شکست. شکستگیهای حاصله در سنگها را می توان به دو دسته زیر تقسیم کرد

۱) شکستگی های کششی :

اگر سنگی تحت تاثیر کشش قرار گیرد، در امتداد عمود بر کشش ، شکستگیهایی در سنگها ایجاد می شود. شواهد صحرایی برای تشخیص این شکستگیها ، دیواره خشن است، ضمنا چون شکستگی تحت تاثیر کشش ایجاد شده است، بین دو دیواره شکستگی ، یک باز شدگی دیده می شود که گاهی اوقات ممکن است توسط رگه های معدنی یا غیرمعدنی پر شده باشد.

۲) شکستگی های کششی ناشی از تنش های فشارشی:

اگر یک بلوک سنگی تحت تاثیر تنش های فشارشی قرار گیرد، دو سری شکستگی در سنگها ظاهر خواهد شد، به طوری که سطح این دو سری درزه با هم زاویه ۹۰ درجه تشکیل می دهند. محل تلاقی این دو صفحه موازی با امتداد تنش فشارشی است. این شکستگی ها تحت عنوان شکستگی کششی شناخته شده است.

شکستگی رهایی:

نوع دیگر از شکستگی های کششی که در اثر پی آمدهای بعد از فشارش ایجاد می شود، شکستگی رهایی است. اگر نمونه سنگی را به جای این که در هوای آزاد تحت فشار قرار گیرد، در یک محیط با فشار همه جانبه واقع شود و آنگاه بر آن فشار وارد آید، پس از حذف نیروهای فشارشی ، شکستگی های متعدد در جهت عمود بر امتداد نیروی فشارشی در جسم به وجود می آید. این نوع از شکستگی کششی را رهایی می نامند.

شکستگیهای کششی در اثر نیروهای کوپل:

اگر جسمی تحت تاثیر نیروهای کوپل قرار گیرد، مثل این است که نیروهای فشارشی و کششی بطور همزمان بر آن موثر بوده اند. پس بطور همزمان در جسم تغییر شکل های میدانهای کشش و فشارش ایجاد می شوند.

شکستگی های ناشی از تنش های پیچشی:

علاوه بر کشش ، فشارش و کوپل عامل دیگری تحت عنوان پیچش می تواند، شکستگی های را در سنگها ایجاد کند. وقتی یک جسم صفحه ای تحت تاثیر پیچش قرار گیرد، تنش های حاصله در آن به صورت تنش های کشش ، فشارشی و برشی جلوه گر می شود.

فرآیند های غیرتکتونیکی ایجاد درزه ها:

عواملی مانند انقباض ناشی از سر شدن ، یا خشک شدن اجسام ، تنش های باقیمانده در توده ها ، حرکات سطحی زمین و اثر متقابل جنس لایه ها در گسترش این نوع درزه ها موثر می باشند.

درزه های ستونی: این درزه ها نوعی از درزه های کششی هستند که بر اثر کاهش حجم در سنگها ایجاد می شوند، این نوع درزه ها معمولا در توده های آذرین بوجود می آیند که در اثر آن گدازه به شکل منشورهایی ایجاد می شود. امتداد این درزه ها در امتداد تنش بیشینه است.

درزه های ناشی از هوازدگی: معمولا سنگها مستقیما و یا به طور غیر مستقیم و از طریق سنگهای اطراف تحت تاثیر هوازدگی قرار می گیرند. به علت حرکت جداگانه قطعات سنگها در ناحیه هوازده اغلب درزه هایی در آنها به وجود می آید.

ساخت ورقه ای یا برگواری: پدیده ورقه ورقه شدن به علت توسعه درزه هایی است که سنگ را به پوسته هایی که انحنای کمی داشته و تقریبا به موازات سطح توپوگرافی است، تقسیم می کنند.

درزه ها در ارتباط با ساختمانهای محلی و توپوگرافی:

این درزه ها شامل موارد زیر می باشند:

درزه ها در سنگهای لایه ای یا سنگهایی که به نحوی حالت لایه ای دارد، عموما عمود بر لایه بندی قرار می گیرند و فواصل آنها تابع نوع سنگ و ضخامت لایه است.فواصل درزه ها با ازدیاد ضخامت لایه افزایش می یابد.

درزه های ابتدایی تشکیل شده در سنگهای آذرین ، عمود به سطح خارجی پیکره آذرین درونی است.

درزه هایی که در ارتباط با چین خوردگی هستند، متنوع و شامل درزه های طولی ، عرضی و مورب می باشند.

ارتباط درزه ها با پدیده های ساختمانی

گسترش درزه ها در ارتباط با چین خوردگی:

در بسیاری از حالات درزه های متعددی در حوالی چین ها مشاهده می شوند. این درزه ها در اثر نیروهایی که لایه ها را چین داده اند، بوجود آمده اند. ذکر این نکته لازم است که ممکن است درزه ها بعد از چین خوردگی نیز بر ساختار ناحیه اضافه شوند. پس می توان آنها را به دو گروه ، درزه های همزمان با چین خوردگی و درزه های بعد از آن تقسیم نمود:

درزه های کششی : بعضی از درزه هایی که در حوالی چین ها دیده می شوند، بر محور چین عمودند. این درزه ها را می توان به عنوان درزه های کششی در نظر گرفت زیرا هنگامی که طبقات ، در امتداد عمود بر محور چین تحت فشارش قرار گرفته و چین ها را به وجود می آورند، در امتداد محور چین تحت کشش واقع می شوند، بنابراین در امتداد عمود بر محور چین ، درزه هایی به وجود می آید.

درزه های رهایی : درزه های رهایی ، درزه هایی هستند که به موازات سطح محوری چین ها به وجود می آیند.

درزه های برشی : معمولا دو دسته درزه که با هم زاویه ۶۰ درجه تشکیل می دهند، نیز در حول و حوش چین ها مشاهده می شوند که می توان آنها را به عنوان گستگی های برش تعبیر کرد.

گسترش درزه ها در ارتباط با گسل ها :

درزه های پرمانند : درزه های پرمانند شکافهای کششی مربتط با گسل خوردگی هستند. این درزه ها ، در طرفین سطح گسل و طی زاویه حاده ای نسبت به آن تشکیل می شوند. جهت زاویه حاده بیانگر جهت حرکت نسبی طبقات است.

درزه های برشی : درزه های برشی متقاطع نیز می توانند در ارتباط با گسل هایی باشند که به طور عرضی چین ها را قطع می کند.

درزه های استیلولیتی: انفصال سنگ که توسط دو سطح کم و بیش مسطح بوسیله قشر نازکی از رس ، ذغال سنگ ، کلیست یا مواد دیگر پر شده باشد را استیلولیت یا درزه استیلولیتی گویند. این درزه ها را سنگهای آهکی بیشترین فراوانی را دارند

زمین لغزش :

حرکت و جابجایی بخشی از مواد دامنه در امتداد یک سطح گسیختگی مشخص را «لغزش» می نامیم. در لغزشهای دامنه ای تغییر شکل از نوع «برش ساده» است. لغزش انواع مختلف داشته و در هر نوع مصالحی می تواند ایجاد شود. ویژگیهای توده متحرک و شکل سطح گسیختگی معمولا به عنوان عوامل طبقه بندی لغزشها بکار گرفته می شوند.

انواع لغزشهای دامنه ای:

لغزش انتقالی یا ساده :

در لغزش انتقالی ، توده ای از مواد به روی یک سطح کم و بیش مسطوی به سمت پایین دامنه می لغزند. شرایط زمین شناسی و در راس آن وجود ناپیوستگی های ساختی دارای جهت یابی مناسب ، از جمله عوامل ایجاد یک لغزش انتقالی است.

لغزش دایره ای یا چرخشی :

لغزش دایره ای یا چرخشی عمدتا در دامنه های خاکی و خرده سنگی طبیعی و مصنوعی و به مقدار کمتر در دامنه هایی که از سنگ خرد شده یا ضعیف و هوازده ساخته شده اند، دیده می شود. در این حالت گسیختگی در راستای سطوحی منحنی و قاشقی شکل ، که حداکثر تنش برشی را تحمل می کنند، صورت می گیرد. برای ایجاد یک لغزش دایره ای معمولا نیاز به شرایط زمین شناسی ویژه و گسستگیهای ساختی نیست.

لغزش مسطوی در سنگ:

این نوع لغزش انواع مختلفی دارد. از آن جمله است لغزش یک یا چند واحد سنگی در امتداد یک یا چند سطح مسطوی ، سر خوردن یک قطعه کوچک یا ورقه ای از سنگ به روی دامنه ، لغزش توده عظیمی از سنگ و سرانجام لغزش گوه ای در امتداد فصل مشترک دو صفحه متقاطع.

شرایط مناسب برای لغزش مسطوی :

سنگهای لایه لایه رسوبی که شیبشان به سمت خارج دامنه و مقدار آن مساوی یا کمتر از شیب دامنه است.گسل ها ، درزها و فولیاسیونهایی که سطوح ضعیف ممتدی را ساخته و سطح دامنه را قطع می کنند.درزهای متقاطع که گسیختگیهای گوه ای را می سازند.سنگ سخت و درزدار که سر خوردن قطعات سنگ را به همراه دارد. پوسته پوسته شدن در توده های گرانیتی که سرخوردن ورقه هایی از سنگ را باعث می شود.

لغزش چرخشی در سنگ : در این نوع لغزش توده ای قاشقی شکل از سنگ ، بر اثر لغزش در امتداد سطحی استوانه ای ، گسیخته می شود. ایجاد ترکهایی در راس بخش ناپایدار و برآمدگیهایی در پاشنه آن نشانه های حرکات آغازین اند. پس از گسیختگی نیز معمولا پرتگاهی در بالای دامنه و به هم ریختگیهایی در پایین آن متساعد می شود. افزایش شیب دامنه ، هوازدگی و نیروهای آب نشستی از دلایل اصلی این نوع لغزشند.لغزش چرخشی در سنگهای سخت یکپارچه دیده نمی شود.

در مقابل درستیهای دریایی و دیگر سنگهای نرم ، همچنین در سنگهای رسوبی لایه لایه به شدت درزدار و دارای لایه های ضعیف ، فراوان ایجاد می شود. شیب طبیعی شیلهای دریایی متورم شونده و به شدت ترکدار ، کم و پایدارسازی آنها معمولا مشکل است. این نوع گسیختگیها معمولا پیشرونده و وسیع اند.

لغزش چرخشی در خاک: رایجترین نوع لغزش در خاک ، حرکت چرخشی یک یا چند قطعه از آن در امتداد سطوح استوانه ای است.

علل اصلی لغزش چرخشی در خاک:

نیروهای آب نشستی

افزایش شیب دامنه

ساختهای قبلی باقیمانده در خاک برجا

لغزشهای چرخشی از ویژگیهای رسوبات نسبتا صخیم خاک چسبنده و بدون سطوح ضعیف است. عمق سطح گسیختگی وابسته به شرایط زمین شناسی است. لغزشهای عمیق در زمینهای رسی و لغزشهای کم عمق در واریزه ها انجام می شود. نشانه های اولیه این نوع لغزش ، ترکهای کششی در راس و برجستگیهای در قاعده دامنه است.

گسترش جانبی و گسیختگی متوالی:

نوعی گسیختگی صفحه ای است که سنگ و خاک دیده می شود. در اینجا مواد در امتداد یک سطح ضعیف بطور جانبی تحت تنش قرار گرفته و متوالیا بصورت قطعاتی می شکنند. علل اصلی این نوع لغزش عبارت است از نیروهای آب نشستی و افزایش شیب و ارتفاع دامنه. این نوع گسیختگی را معمولا نمی توان با روشهای ریاضی پیش بینی کرد. زیرا از قبل نمی توان محل تشکیل اولین ترک و در نتیجه اولین قطعه را مشخص کرد. با این حال ، چون در انواع خاصی از سنگ و خاک ایجاد می شود، تشخیص حالات ناپایدار بالقوه امکان پذیر است. گسترش جانبی معمولا به تدریج توسعه یافته و می تواند حجم زیادی داشته باشد.

این نوع گسیختگی در دره رودها رایج است و بطور مشخصی در رسهای سخت شکاف دار ، شیلهای رسی و لایه های افقی یا کم شیب ، که حاوی مناطق ضعیف ممتدی هستند، دیده می شود. واریزه هایی که به روی خاک برجا یا سنگ دارای شیب ملائم قرار گرفته اند، متوالیا بصورت گسترش جانبی گسیخته می شوند. نشانه این نوع گسیختگی در مراحل آغازین ترکهای کششی است، البته در برخی شرایط مثل بارگذاری ناشی از زمین لرزه ، ممکن است ناگهانی باشد. در خلال گسترش پیشرونده ، ترکهای کششی بار شده و پرتگاههایی ایجاد می شود. گسیختگی نهایی ممکن است تا سالها اتفاق نیافتد.

لغزش واریزه:

این نوع لغزش به حرکت توده ای از خاک ، یا خاک و قطعات سنگ که بطور یکجا یا در واحدهای جداگانه در روی یک سطح مسطوی پرشیب می لغزند، اطلاق می شود. این لغزش اغلب حالت پیشرونده داشته و ممکن است به بهمن یا جریان منتهی شود. علل اصلی لغزش واریزه ای عبارتست از افزایش نیروی آب نشستی و شیب دامنه. این نوع لغزش در جاهایی که واریزه ها یا خاک برجا به روی سطح شیبدار و نسبتا کم عمق سنگی قرار گرفته باشد، ایجاد می شود. آغاز حرکت در این نوع لغزش هم با ترکهای کششی مشخص می شود.

اهمیت مطالعه گسل ها:

در هر زون ساختمانی روند نیروهای تغییر شکل دهنده و در نتیجه جهت و امتداد چین ها و گسل ها متفاوت است.علاوه بر گسلهای اصلی تعداد زیادی از شکستگی های فرعی به صورت دستجات گسلی دسته دوم و سوم و گاه چهارم نیز در هر منطقه دیده می شودکه سرانجام به درزها و سیستم های درزی ختم می شوند. گسلهای فرعی،عموماً با گسلهای اصلی موازی بوده و گاهی نیز بر حسب تغییر جهت نیروها و یا مقاومت متفاوت سنگها،شکستگی های اصلی را با زوایای متفاوت قطع می کنند. به علاوه وجود عوامل فرعی مثلاً گنبدهای نمک نیز در تغییر شکل روندهای ساختمانی اثر مهمی بجا می گذارد.

در سالهای اخیر به کمک عکس های ماهواره ای توانسته اند نقشه های دقیق سیستم گسلی مناطق مختلف ایران را ترسیم نمایند. به این ترتیب حدو مرز شکستگی های اصلی و فرعی مشخص شد.

اهمیت این قیبل مطالعات و استفاده از عکس های ماهواره ای در زمین شناسی مدرن امری اجتناب ناپذیر بوده و تنها به ذکر چند مورد اشاره می کنیم که شامل:

مطالعه و شناخت دقیق روندهای تکتونیکی کشور

مطالعه و بررسی گسلهای فعال کواترنر و امکان جابجایی و زلزله زایی آنها

بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی

بررسی موقعیت زمین شناسی معادن شناخته شده به منظور کشف وضعیت مشابه در نواحی دیگر

مطالعات ژئوتکنیک در ارتباط با طرحهای عمرانی،سد سازی وجاده سازی.

 

 

علل بروز جریان واریزه:

جریان های واریزه می توانند بوسیله حالت های بسیار متنوعی ایجاد شوند که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود:

-          افزایش رطوبت: یک جریان ناگهانی آب حاصل از بارش سنگین باران، یا ذوب سریع برف می تواند در یک دره پر شیب به راه افتاده و واریزه های انباشته شده در آن را که برای حرکت به اندازه کافی سست هستند به جریان اندازد. آب به درون واریزه ها رسوخ کرده، مواد را لیز کرده، بر وزن آنها افزوده و یک جریان به راه می اندازد.

 

-          جدا شدن از تکیه گاه: جریان آب اغلب مواد را در راستای دیواره های طرفین مسیر خود می فرساید. این فرسایش می تواند ستبرای مواد اشباع شده انباشته شده بر روی دیواره های دره را کاهش داده، از وزن آنها کاسته و از میزان اتصال مواد به قاعده ی شیب بکاهد. این حالت می تواند یک جریان واریزه ای ناگهانی به راه اندازد.

 

 

-          گسیختگی نهشته های زمین لغزش قدیمی: برخی از جریان های واریزه ای از زمین لغزش های قدیمی نشات می گیرند. زمین لغزش های قدیمی ممکن است توده هایی ناپایدار را بر روی شیب های تند قرار داده باشند. یک جریان آب برفراز یک زمین لغزش قدیمی می تواند مواد لغزشی را روان کرده و یا با فرسایش در قاعده از میزان اتصال مواد به قاعده ی شیب بکاهد. هر یک از این دو می توانند یک جریان واریزه به راه اندازند.

 

-          آتش سوزی یا قطع درختان: برخی از جریان های واریزه ای بعد از آتش سوزی هایی اتفاق می افتند که گیاهان روییده بر روی شیب های تند را سوزانده اند. و یا بعد از قطع درختان و از بین بردن پوشش گیاهی رخ می دهند. قبل از سوختن یا قطع گیاهان ریشه ی آنها خاک را بر روی شیب نگه داشته و آب را از خاک بیرون می کشند. کم شدن اتصال خاک به بستر زیرین و افزایش رطوبت می تواند نتیجه از بین رفتن پوشش گیاهی باشد. بارانی که قبلا توسط گیاهان جذب می شد اکنون به سرعت بر روی شیب به راه می افتد. مقدار مناسبی از بارندگی بر روی زمین سوخته می تواند یک جریان واریزه ی بزرگ به راه اندازد.

 

-          فوران آتشفشانی: یک فوران آتشفشان می تواند به سرعت مقدار زیادی برف و یخ انباشته شده بر روی دامنه ی آتشفشان را ذوب کند. جریان ناگهانی آب می تواند نهشته های آذرآواری و خاکستر را برداشته و به پایین آتش فشان جریان یابد و آنها را به سرعت به سوی پایین دست تا مسافت های دور حمل نماید. در جریان فوران آتشفشان کوتوپاکسی (Cotopaxi) در اکوادور در سال 1877، جریان واریزه ای با سرعت متوسط 27 کیلومتر در ساعت در یک دره به راه افتاد و تا 300 کیلومتر دورتر جریان داشت. جریان های واریزه ای یکی از مرگ آور ترین حملات ناگهانی آتشفشان هاست.

 

 

 

 

...............................................................................................................

 

 

 

 

 

دیدکلی

در جاهایی که مواد سازنده دامنه ، دارای مشخصات مکانیکی یک ماده خمیرسان ، یک سیال غلیظ یا یک مایع حقیقی‌اند. حرکات دامنه‌ای می‌تواند به صورت جریانی باشد. در یک جریان ناتمام ، ذرات جسم در ضمن حرکت نسبت به هم جابجا می‌شوند. جریانها ممکن است با هر سرعتی اتفاق افتاده و مولد درگیر در حرکت ممکن است دارای مقادیر متغیری آب باشند. سرعت حرکت در یک جریان به مقدار آب ، شیب دامنه ، نوع مواد درگیر و شرایط آب و هوایی وابسته است. خزش در سنگ و خاک ، بهمن ، خرده سنگها ، جریان گل ، جریان ماسه ، جریانهای ثقلی در بستر دریاها و اقیانوسها و جریان رودخانه‌ای نمونه‌هایی از حرکات جریانی‌اند.

انواع حرکات جریانی بصورت اجمالی در زیر بررسی می‌شوند.

 

بهمن واریزه

به حرکت بسیار سریع خرده‌های سنگ و خاک اطلاق می‌شود که طی آن گیاهان و همه مصالح سست خاکی و سنگی در امتداد یک سطح سنگی مشخص یا نامشخص به پایین دست حرکت می‌کنند. علل اصلی بهمن واریزه عبارت است از : نیروهای آب نشستی زیاد ، بارندگیهای شدید ، ذوب برفها ، لغزش برفها ، زمین لرزه ، خزش و تسلیم تدریجی لایه‌های سنگی است. بهمن واریزه از ویژگیهای زمینهای کوهستانی پرشیب از جنس خاکهای برجا یا سنگهای به شدت شکاف‌دار است. بهمن واریزه معمولا بطور ناگهانی ایجاد می‌شود و خرده‌های سنگ ممکن است تا مسافتی فراتر از پای دامنه پیش بروند.

جریان واریزه

جریان واریزه مشابه بهمن واریزه است، با این تفاوت که مقدار آب در جریان واریزه به حدی است که باعث جریان آن می‌شود. تفکیک این دو نوع جریان از یکدیگر بسیار مشکل است. علل اصلی جریان واریزه عبارت از بارندگیهای شدید باعث جابجایی خرده‌ها و ذرات ، تا مسافات طولانی می‌شود.

جریان تکه‌های سنگ

توده سنگ ممکن است بطور ناگهانی شکسته شده و با سرعتی زیاد به سمت پایین دامنه حرکت کند. علت این امر می‌تواند گسیختگی ناگهانی یا لایه یا بخش ضعیف در بخشهای پایین‌تر دامنه باشد، که حایل بخشهای بالاتر را از بین می‌برد. این تضعیف ممکن است بر اثر هوازدگی ، یخ زدن یا حفاری باشد. این نوع گسیختگی ناگهانی و غیر قابل پیش‌بینی است و می‌تواند فاجعه آمیز باشد. مساعدترین شرایط برای این نوع حرکت عبارت از دامنه‌های مرتفع و پرشیب توده‌های سنگی درزدار است. این نوع حرکت را می‌توان «جریان سنگ خشک» نیز نام داد.

جریان خاک و گل

این جریان عبارت است از توده‌ای از خاک اشباع شده که به صورت یک سیال غلیظ حرکت می‌کند. فشارهای بالای هوا یا آب منفذی ناشی از بارگذاری توسط زمین لرزه ، شسته شدن نمکها از رسهای دریایی که باعث افزایش حساسیت آنها می‌شود، بارندگی شدید به روی خاکی که یخهایش در حال ذوب شدن است و بالاخره افت ناگهانی سیلاب ، از دلایل ایجاد جریان خاک و گل‌اند. این جریانها بطور ناگهانی و بدون اخطار قبلی صورت گرفته و می‌تواند منطقه وسیعی را متاثر ساخته و نتایج فاجعه باری را به همراه داشته باشند. جریانهای گلی معمولا پس از بارندگیهای شدید در دره‌ها و نقاط مستعد آغاز به حرکت می کنند.

این جریانها در طی حرکت با تخریب و کندن مواد بسترشان غلیظ‌تر می‌شوند برخی از جریانها گلی ، که قطعات سنگی بزرگ را نیز با خود حمل می‌کنند، از قدرت تخریبی زیادی برخوردارند. در نواحی صحرایی نیز پس از بارش رگبارهای شدید ممکن است جریانهای گلی ایجاد شود. همین پدیده در اطراف آتشفشانهای جوان و فعال ، که محدوده اطراف مخروط آنها با خاکستر پوشیده شده است، نیز دیده می‌شود. توسط جریانهای گلی مواد می‌توانند تا مسافتهای دور حمل شوند. این جریانها پس از رسیدن به دشتها و نواحی مسطح سرانجام از حرکت باز می‌ایستد و پس از خشک شدن به صورت لایه نسبتا نازکی در سطح زمین باقی می‌مانند.

خزش

به تغییر شکلهای کند و معمولا سطحی دامنه‌ای اطلاق می شود. خزشها توسط نیروی گرانشی مواد و نیروی آب نشستی ایجاد شده و خود نشانه‌ای از شرایط مناسب برای توسعه لغزش‌اند. خزش از ویژگیهای مصالح چسبنده و توده‌های سنگی نرم در دامنه‌های نسبتا پرشیب ، تا کاملا پرشیب است. نشانه‌های سطحی خزش عبارت اند از برجستگیهای موازی سطح دامنه ، جابجا شدن راهها و مسیرهای خطی دیگر ، خم شدن تیرها و نرده‌ها و تنه درختان. جریانهای با سرعت کم معمولا محدود به تغییر شکل خمیرسان است. جابجاییهای کلی ناشی از خزش معمولا کم است و در مسافتهای کوتاه انجام می‌شود. موادی را که بر اثر یکی از مکانیسمهای ریزش ، لغزش و جریان در پای دامنه تجمع حاصل می‌کنند «واریزه» می‌نامیم.

نشانه‌های تشخیص واریزه‌های حاصل از تجمع مواد ریزشی در صحرا

  • از ذرات ریز و درشت معمولا ناپیوسته درست شده و وضعی درهم دارند.
  • ذرات معمولا گوشه‌دار است.
  • فاقد لایه‌بندی و دیگر ساختهای رسوبی‌اند.
  • معمولا در پای پرتگاهها و دامنه کوهها درست می شوند.
  • با دور شدن از ارتفاع مجاور از ضخامتشان کاسته می شود.
  • جنس واریزه‌ها مشابه موادی است که دامنه مجاور را ساخته است.

واریزه‌ها معولا مصالحی نامناسب برای کارهای مهندسی‌اند. زیرا به شدت تراکم ناپذیرند، قابلیت باربری کمی دارند و بر اثر بارهای وارده نشستهای متفاوتی را تحمل می‌کنند. مقاومت برشی واریزه‌ها کم است و بر اثر بارگذاری اضافی یا لرزش گسیخته می‌شوند.

.....................................................................

 

 

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد